Rạn san hô Great Barrier – Wikipedia tiếng Việt

Rạn san hô Great Barrier (“Đại Bảo Tiều” hoặc “Bờ Đá Lớn”) là hệ thống rạn san hô lớn nhất thế giới,[1][2] bao gồm hơn 2.900 rạn san hô riêng rẽ[3] và 900 hòn đảo trải dài trên 2.300 kilômét (1.400 mi), với tổng diện tích 344.400 kilômét vuông (133.000 dặm vuông Anh).[4][5] Nó nằm trên khu vực Biển San Hô, ngoài khơi bờ biển Queensland, đông bắc Úc. Rạn san hô Great Barrier có thể được nhìn thấy từ ngoài vũ trụ và là cấu trúc đơn lớn nhất thế giới được tạo ra bởi các sinh vật sống.[6] Cấu trúc rạn san hô này được hình thành bởi hàng tỷ sinh vật nhỏ, được gọi là những polyp san hô.[7] Nó là môi trường sống của rất nhiều các loài động thực vật và đã được UNESCO công nhận là Di sản thế giới vào năm 1981.[1][2] CNN đã gọi nó là một trong bảy kỳ quan thiên nhiên của thế giới.[8] Tổ chức Tín Quốc Queensland coi nó là biểu tượng của bang Queensland.[9]

Phần lớn Rạn san hô này được bảo vệ bởi Công viên biển Rạn san hô Great Barrier nhằm mục đích hạn chế tác động của con người đến hệ sinh thái nơi này như câu cá và du lịch. Những áp lực đè nén môi trường tự nhiên khác so với rạn san hô và hệ sinh thái của nó gồm có dòng chảy, đổi khác khí hậu và hiện tượng kỳ lạ tẩy trắng san hô hàng loạt, nạo vét bùn và bùng phát theo chu kỳ luân hồi loài Sao biển gai. [ 10 ] Theo một điều tra và nghiên cứu được công bố vào tháng 10 năm 2012 bởi Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ, rạn san hô đã mất hơn 50% lớp san hô kể từ năm 1985. [ 11 ]

Rạn san hô này từ lâu đã được những người thổ dân châu Úc và các đảo Eo biển Torres biết đến và khai thác, là một phần quan trọng trong văn hóa tâm linh của các nhóm người địa phương. Nó là một điểm đến rất phổ biến cho khách du lịch, đặc biệt là ở Quần đảo Whitsunday và khu vực Cairns. Du lịch là một hoạt động kinh tế quan trọng đối với khu vực, tạo doanh thu 3 tỷ Đô la Úc mỗi năm. Vào tháng 11 năm 2014, Google đã ra mắt Google Underwater Street View dưới dạng 3D của Rạn san hô Great Barrier.[12]

Bạn đang đọc: Rạn san hô Great Barrier – Wikipedia tiếng Việt

Một báo cáo tháng 3 năm 2016 công bố rằng, hiện tượng tẩy trắng san hô đã lan rộng hơn so với dự tính trước đây, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các phần phía bắc của rạn san hô do nhiệt độ đại dương nóng lên.[13] Vào tháng 10 năm 2016, tạp chí Outside xuất bản bài nói về việc rạn san hô đã chết,[14], tuy nhiên nó đã bị chỉ trích là quá sớm và khiến cản trở những nỗ lực giúp phục hồi rạn san hô.[15] Vào tháng 3 năm 2017, tạp chí Nature đã xuất bản một bài báo cho thấy một khu vực rộng lớn dài 800 km (500 dặm) ở phía bắc của rạn san hô đã chết trong năm 2016 do nhiệt độ nước tăng cao, một sự kiện mà các tác giả đưa ra những tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu.[16] Tỷ lệ san hô con được sinh ra ở Great Barrier giảm mạnh vào năm 2018 và các nhà khoa học đang mô tả đây là giai đoạn đầu của “sự kiện chọn lọc tự nhiên khổng lồ”. Nhiều san hô trưởng thành và sinh sản đã chết trong các sự kiện tẩy trắng năm 2016-17 dẫn đến tỷ lệ sinh mới san hô thấp.[17]

Địa chất và địa lý[sửa|sửa mã nguồn]

Ảnh chụp trên không : Một khu vực của rạn san hô Great Barrier.Rạn san hô là một đặc thù độc lạ so với Dãy núi Great Dividing. Nó tăng trưởng từ Eo biển Torres ( giữa Bramble Cay và bờ biển phía nam Papua New Guinea ) ở phía bắc cho đến một lối đi không tên giữa Đảo Lady Elliot ( hòn đảo cực nam của rạn san hô ) và Đảo Fraser ở phía nam. Đảo Lady Elliot nằm cách 1.915 km ( 1.190 mi ) về phía đông nam Bramble Cay theo đường chim bay. [ 18 ]Lý thuyết về Kiến tạo mảng đã chỉ ra rằng, Úc đã di dời về phía bắc với vận tốc 7 cm ( 2,8 in ) mỗi năm, mở màn vào Đại Tân sinh. [ 19 ] Đông Úc đã trải qua thời kỳ kiến thiết nâng lên, di dời đường phân thủy ở Queensland 400 km ( 250 mi ) vào trong đất liền. Cũng trong thời hạn này, Queensland đã trải qua những vụ phun trào núi lửa tạo thành những dòng chảy bazan. Một số trong đó tạo thành những hòn đảo núi lửa. Sau khi biển San Hô hình thành, những rạn san hô khởi đầu tăng trưởng trong khu vực này nhưng đến khoảng chừng 25 triệu năm trước, phía bắc Queensland vẫn ở vùng nước ôn đới phía nam của vùng nhiệt đới gió mùa, quá thoáng mát để tương hỗ sự tăng trưởng của san hô. Lịch sử tăng trưởng của Great Barrier rất phức tạp. Sau khi Queensland trôi dạt vào vùng biển nhiệt đới gió mùa, nó bị tác động ảnh hưởng phần nhiều bởi sự tăng trưởng và suy giảm của rạn san hô khi mực nước biển biến hóa .Các rạn san hô hoàn toàn có thể tăng đường kính từ 1 đến 3 xentimét ( 0,39 đến 1,18 in ) mỗi năm và tăng trưởng theo chiều dọc từ 1 đến 25 cm ( 0,39 đến 9,84 in ) mỗi năm. Tuy nhiên, chúng chỉ tăng trưởng ở độ sâu trên 150 mét ( 490 ft ) do nhu yếu ánh sáng mặt trời và không hề tăng trưởng trên mực nước biển. [ 20 ] Khi Queensland trôi dạt đến vùng biển nhiệt đới gió mùa cách đây 24 triệu năm trước, một số ít loài san hô đã tăng trưởng. Nhưng rồi sa lắng trầm tích nhanh gọn tăng trưởng cùng với sự xói mòn của Great Dividing tạo ra những đồng bằng châu thổ, đá trầm tích và trầm tích mặt biển, những điều kiện kèm theo không tương thích cho sự tăng trưởng của san hô. Khoảng 10 triệu năm trước, mực nước biển hạ xuống đáng kể càng được cho phép sa lắng. 400.000 năm trước đây, vào thời kỳ gian băng với mực nước biển dâng cao và nhiệt độ nước biển tăng thêm 4 °C ( 7 °F ) .Vùng đất hình thành nên mặt nền cho rạn san hô Great Barrier lúc bấy giờ là một đồng bằng ven biển được hình thành từ những trầm tích bị xói mòn của dãy núi Great Dividing 1 số ít ngọn đồi lớn ( hầu hết là tàn tích của những rạn san hô cổ [ 21 ] hoặc số ít núi lửa .

Từ 20.000 cho đến 6.000 năm trước, mực nước biển tăng đều đặn. Khi mực nước biển tăng, các san hô có thể mọc cao hơn trên những ngọn đồi của miền đồng bằng ven biển. Khoảng 13.000 năm trước, mực nước biển thấp hơn ngày nay khoảng 60m, và các san hô đã bắt đầu mọc quanh các ngọn đồi của miền đồng bằng ven biển – sau đó là các hòn đảo lục địa. Khi mực nước biển tăng cao hơn, hầu hết các hòn đảo lục địa bị nhấn chìm. Các san hô lớn nhanh quá các ngọn đồi để hình thành ra các đảo san hô (cays) và đá ngầm san hô. Mực nước biển trên rạn san hô Great Barrier đã không tăng đáng kể trong 6.000 năm qua.[21] Các kết quả nghiên cứu do trung tâm nghiên cứu đá ngầm Úc tài trợ đã dự đoán tuổi của cấu trúc đá ngầm san hô hiện tại vào khoảng 6.000-8.000 năm.

Ở vùng phía bắc của rạn san hô Great Barrier, những đá ngầm dải và đá ngầm châu thổ đã hình thành tại đây – những cấu trúc đá ngầm này không được tìm thấy trong hàng loạt phần còn lại của mạng lưới hệ thống rạn san hô Great Barrier. San hô truyền kiếp nhất là một loài san hô của Porites, có tên gọi là san hô tảng lăn, chỉ khoảng chừng 1.000 năm tuổi ( nó mọc dài khoảng chừng 1 cm / 1 năm ) .Phần còn lại của một rạn san hô cổ đại tương tự như với rạn san hô Great Barrier hoàn toàn có thể được tìm thấy ở vùng Kimberley ( nằm ở bắc Tây Úc ). [ 22 ] Khu vực di sản thế giới rạn san hô Great Barrier được chia thành 70 khu sinh học, [ 23 ] trong đó có 30 khu vực sinh học rạn san hô. [ 24 ] [ 25 ] Ở phía bắc của Great Barrier là những dải hẹp san hô và trầm tích san hô, và chúng không được thấy trong phần còn lại của rạn san hô. Không có bất kỳ đảo san hô vòng nào ở Great Barrier và những rạn san hô bên bờ biển đại lục là rất hiếm. Rạn san hô viền bờ phân bổ thoáng đãng nhưng thông dụng nhất ở phía nam, liền với những hòn đảo cao như là Quần đảo Whitsunday. Khu vực này cũng là nơi tìm thấy những đầm phá san hô, lê dài xa hơn về phía bắc đến Vịnh Công chúa Charlotte. Các rạn san hô hình lưỡi liềm là thông dụng nhất nằm ở khu vực TT Great Barrier, ví dụ như là khu vực xung quanh hòn đảo Lizard, và chúng cũng được thấy xa hơn về phía bắc của Công viên biển Rạn san hô Great Barrier và rạn san hô Swain ( từ 20-22 độ Nam ). Rạn san hô phẳng được tìm thấy ở phía bắc và nam, gần Bán đảo Cape York, vịnh Công chúa Charlotte và thành phố Cairns. Hầu hết những hòn hòn đảo trong rạn san hô Great Barrier được tìm thấy trên những rạn san hô phẳng này. Lỗ Wonky hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng cục bộ trong rạn san hô, phân phối nguồn nước ngọt, đôi lúc giàu chất dinh dưỡng là nguyên do gây ra hiện tượng kỳ lạ phú dưỡng. [ 26 ] [ 27 ]
Một loạt những san hô đầy sắc tố trên rạn san hô Flynn gần Cairns . Loài trai khổng lồ ở rạn san hô Great Barrier .

Đây là một khu vực đa dạng về sinh học phi thường, là nơi hỗ trợ môi trường sống cho rất nhiều loài dễ bị thương tổn và bị đe dọa, một số trong đó là những loài đặc hữu của rạn san hô.[28][29]

Xem thêm: Top 10 đất nước giàu nhất thế giới hiện nay | Các Nước

Có tổng cộng 30 loài trong Bộ Cá voi đã được ghi nhận tại rạn san hô Great Barrier bao gồm Cá voi Minke, Cá heo lưng bướu Thái Bình Dương và Cá voi lưng gù. Đây cũng là nơi có một số lượng lớn loài Cá cúi sinh sống.[29][30][31] Hơn 1.500 loài cá sống tại rạn san hô như Cá hề, Cá hồng đỏ hai đốm, Cá hè mõm dài, một số loài Cá hồng và Cá mú chấm.[30][32] Có tổng cộng 17 loài rắn biển sống tại khu vực nước ấm của rạn san hô ở độ sâu tới 50 mét (160 ft), và phố biến ở khu vực phía nam hơn. Đây là nơi sinh sản quan trọng của 6 loài rùa biển gồm Đồi mồi dứa, Rùa da, Đồi mồi, Rùa Quản Đồng, Rùa lưng phẳng và Vích. Đặc biệt, Đồi mồi dứa tại đây có hai quần thể khác biệt về mặt di truyền, một ở phía bắc rạn san hô và một ở phía nam.[33] Có 15 loài Cỏ biển là nguồn thức ăn các loài rùa và cá cúi, đồng thời nó cung cấp môi trường sống có nhiều loài cá. Các chi cỏ biển phổ biến nhất là Halophila và Halodule.[34]

Trong những khu rừng ngập mặn và đầm lầy muối bên bờ biển gần rạn san hô là thiên nhiên và môi trường sống của Cá sấu nước mặn. [ 35 ] Chúng có khoanh vùng phạm vi sinh sống rộng nhưng tỷ lệ thấp. Có khoảng chừng 125 loài Cá mập, Cá đuối ó, Cá đuối Skate và Cá mập ma sống trên những rạn san hô. [ 36 ] [ 37 ] Gần 5.000 động vật hoang dã thân mềm đã được ghi nhận tại Great Barrier trong đó có cả loài Sò tai tượng khổng lồ, sên biển và ốc nón. [ 30 ] Có 49 loài Cá chìa vôi, 9 loài Cá ngựa và tối thiểu 7 loài ếch sống trên những hòn đảo. [ 38 ]Các rạn san hô và hòn đảo là môi trường tự nhiên kiếm ăn, làm tổ cho 215 loài chim ( 22 loài chim biển và 32 loài chim lội ), gồm có cả Đại bàng bụng trắng, Nhàn hồng. [ 30 ] Khu vực làm tổ tập trung chuyên sâu hầu hết ở phía bắc và phía nam rạn san hô với 1,4 – 1,7 triệu chim cha mẹ. [ 39 ] [ 40 ]Các hòn hòn đảo của rạn san hô là nơi tương hỗ cho 2.195 loài thực vật, trong số đó có 3 loài đặc hữu. Các hòn hòn đảo phía bắc với 300 loài thực vật hầu hết là những cây thân gỗ trong khi 200 loài ở những hòn đảo phía nam có hầu hết là cây thân thảo. Đa dạng nhất là tại Quần đảo Whitsunday với 1.141 loài. [ 38 ]

Ít nhất 330 loài Hải tiêu trên hệ thống rạn san hô với đường kính với đường kính từ 1–10 cm (0,4–4 in). Từ 300-500 loài Động vật hình rêu sống trên rạn san hô.[37] Great Barrier là nơi có 400 loài san hô bao gồm San hô cứng và San hô mềm.[30] Ngoài ra là 500 loài Rong biển trong đó có 30 loài thuộc chi Halimeda.

Những mối rình rập đe dọa môi trường tự nhiên[sửa|sửa mã nguồn]

Nhiệt độ nước biển và màu tẩy trắng của Rạn san hô Great Barrier .

Biến đổi khí hậu, ô nhiễm, sao biển gai, và đánh bắt cá là những mối đe dọa chính đối với rạn san hô này. Các mối đe dọa khác gồm các tai nạn tàu bè, sự cố tràn dầu, và lốc xoáy nhiệt đới.[41] Bệnh ăn mòn khung xương của san hô gây ra bởi sinh vật đơn bào Halofolliculina corallasia làm ảnh hưởng đến 31 loài san hô.[42] Theo một nghiên cứu năm 2012 của Viện Hàm lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ, kể từ năm 1985, rạn san hô Great Barrier đã mất đi hơn một nửa phân nửa số loài với 2/3 trong số này xảy ra từ năm 1998 do các yếu tố nêu trên.[43]

Biến đổi khí hậu[sửa|sửa mã nguồn]

Cơ quan quản trị Công viên biển Rạn san hô Great Barrier coi đây là mối rình rập đe dọa lớn nhất so với Rạn san hô Great Barrier. Hiện tượng nóng lên của những đại dương khiến tăng quy trình tẩy trắng san hô. [ 44 ] [ 45 ] Các sự kiện tẩy trắng san hô hàng loạt do nhiệt độ đại dương tăng cao xảy ra vào mùa hè năm 1998, 2002, 2006 [ 46 ] và nó được dự kiến là sẽ trở thành hiện tượng kỳ lạ thường niên. [ 47 ] Khi quy trình nóng lên toàn thế giới liên tục, san hô sẽ không hề thích nghi kịp với nhiệt độ đại dương ngày càng tăng. Tẩy trắng san hô dẫn đến tăng tính nhạy cảm với bệnh tật, gây ra những ảnh hưởng tác động sinh thái xanh bất lợi cho những loài hội đồng rạn san hô. [ 48 ]Vào tháng 7 năm 2017, UNESCO đã công bố một dự thảo bày tỏ mối quan ngại nghiêm trọng về ảnh hưởng tác động của việc tẩy trắng san hô tại Great Barrier. Quyết định dự thảo cũng cảnh báo nhắc nhở Úc rằng, họ sẽ không cung ứng những tiềm năng của rạn san hô trong báo cáo giải trình 2050 nếu không có hành vi đáng kể để cải tổ chất lượng nguồn nước. [ 49 ]Biến đổi khí hậu có ý nghĩa so với những dạng sống khác của rạn san hô. Một số khu vực của rạn san hô từng là nhiệt độ ưa thích của một số ít loài cá nhưng nhiệt độ tăng khiến chúng tìm kiếm thiên nhiên và môi trường sống mới, do đó làm tăng tỷ suất chết của nhiều con non của những loài chim biển săn mồi nhờ vào vào nguồn cá đó. Biến đổi khí hậu cũng sẽ tác động ảnh hưởng đến số lượng và thiên nhiên và môi trường sống của nhiều loài rùa biển. [ 50 ]Hiện tượng tẩy trắng ở những hội đồng san hô đáy ở độ sâu trên 20 mét hay 66 foot trong rạn san hô Great Barrier không được ghi nhận nhiều như tại những khu vực nước nông, nhưng điều tra và nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng chúng cũng đang phải đương đầu với nhiệt độ đại dương tăng lên. Năm loài san hô lớn sống ở tầng đáy của Great Barrier được tìm thấy là bị tẩy trắng bởi nhiệt độ cao, chứng minh và khẳng định rằng san hô đáy cũng đã bị tác động ảnh hưởng bởi nhiệt độ. [ 51 ]
Mối rình rập đe dọa quan trọng khác mà Great Barrier đang phải đương đầu là ô nhiễm biển và ô nhiễm nguồn nước. Các con sông ở phía đông bắc Úc gây ô nhiễm cho rạn san hô trong những đợt lũ lụt nhiệt đới gió mùa. Hơn 90 % quy trình ô nhiễm này gây ra bởi những dòng chảy từ trang trại. [ 52 ] 80 % diện tích quy hoạnh đất liền kế bên rạn san hô được sử dụng để canh tác, gồm có trồng mía thâm canh và chăn thả bò thịt. Các giải pháp canh tác làm hỏng rạn san hô do quá mức khiến trầm tích nông nghiệp tăng, chất dinh dưỡng và hóa chất từ phân bón, thuốc diệt cỏ và thuốc trừ sâu gây nguy cơ tiềm ẩn lớn cho san hô và đa dạng sinh học của những rạn san hô. [ 53 ] Trầm tích chứa hàm lượng đồng cao và nhiều sắt kẽm kim loại nặng khác có nguồn gốc từ mỏ đồng lộ thiên Ok Tedi ở Papua New Guinea là một rủi ro tiềm ẩn ô nhiễm tiềm tàng so với những khu vực rạn san hô Great Barrier và khu vực phía bắcEo biển Torres. [ 54 ] Kết quả là khoảng chừng 67 % san hô đã chết ở khu vực phía bắc là nơi bị tác động ảnh hưởng nặng nề nhất, theo báo cáo giải trình của Trung tâm nghiên cứu và điều tra về rạn san hô ARC cho biết. [ 55 ]